Τα Χάνια στην Κύπρο λειτούργησαν όταν η διακίνηση εμπορευμάτων και ατόμων γινόταν με άμαξες και ζώα.
Όταν η διακίνηση διαρκούσε περισσότερο από μία μέρα, τόσο οι άνθρωποι όσο και τα ζώα τους έπρεπε να διανυκτερεύσουν για να ξεκουραστούν.
Επειδή τα ταξίδια ήταν μακρινά και επειδή δεν υπήρχε ασφάλεια στους δρόμους γιατί συχνά γίνονταν κλοπές, οι ταξιδιώτες προτιμούσαν να διανυκτερεύουν στα «πανδοχεία» που τότε ονομάζονταν Χάνια (από την τούρκικη λέξη han που σημαίνει πανδοχείο).
Λόγω του ότι η Πεντάγυια γεωγραφικά βρίσκεται σε ένα κομβικό σημείο, πολλοί ταξιδιώτες και μικροέμποροι στάθμευαν στην κοινότητα. Δημιουργήθηκαν δυο χάνια στη Πεντάγυια, ένα μεγάλο που άνηκε στον Χατζηκυριάκο και ένα πολύ μικρό, που άνηκε στον Μαριάνθη.
Στα χάνια υπήρχαν στεγασμένοι χώροι, δωμάτια για ύπνο, πηγάδια για νερό, πάχνες για τα ζώα, καφενείο και κατάστημα. Σε κάποιες περιόδους μεγάλων προσκυνημάτων και θερισμού και συλλογής γεωργικών προϊόντων, τα Χάνια της Πεντάγυιας δεν αρκούσαν και αρκετοί προσκυνητές φιλοξενούνταν σε σπίτια της κοινότητας. Οι αγωγιάτες όμως προκρατούσαν χώρο ακόμα και για τον επόμενο χρόνο μέσα στα χάνια, για να προσέχουν από τις κλοπές τα ζώα και τα εμπορεύματά τους.
Σε περιόδους θρησκευτικών προσκυνημάτων αλλά και σε άλλες περιόδους, στάθμευαν στην Πεντάγυια προσκυνητές όχι μόνο από την περιοχή Μόρφου αλλά και από πιο μακριά, μέχρι και από τα χωριά της Μεσαορίας, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους προς τις μονές της Παναγίας του Κύκκου και στον Άγιο Ιωάννη τον Λαμπαδιστή στον Καλοπαναγιώτη.
Προσκυνητές αλλά και «παναηρκώτες» από τις περιοχές πάνω και κάτω Μαραθάσας ξεκουράζονταν στα Χάνια της Πεντάγυιας και συνέχιζαν το ταξίδι με άμαξες ζώα αλλά και περπατητοί για τις πανηγύρεις που γίνονταν στον Άγιο Μάμα στη Μόρφου, στον Άγιο Παντελεήμονα στη Μύρτου, στον Αρχάγγελο Μιχαήλ στη Ζώδια και αλλού. Τα εμπορεύματα που διακινούσαν οι μικροέμποροι ήταν κρασί, ξηροί καρποί, σουτζιούκο, σισαμόπιττες και άλλα.
Σημαντικοί προσκυνητές και ταξιδιώτες όπως π.χ. η συνοδεία του ηγουμένου της Μονής Κύκκου που πήγαιναν από την Μονή Κύκκου στο Μετόχι του Κύκκου στην Λευκωσία ή και αντίστροφα, προτιμούσαν να διανυκτερεύσουν στο Μετόχι του Κύκκου στην Πεντάγυια ή στα σπίτια των προυχόντων της κοινότητας.
Αξίζει να αναφερθεί ότι ο Μητροπολίτης της Κερύνειας που ανελλιπώς λειτουργούσε στην γιορτή του Αγίου Νικολάου στην Πεντάγυια στις 5 και 6 Δεκεμβρίου φιλοξενείτο από τον Πρόεδρο και τα Μέλη της εκκλησιαστικής επιτροπής ενώ η μούλα του σταβλίζονταν στο Χάνι του Χατζηκυριάκου.
Στα Χάνια της Πεντάγυιας διέμεναν και οι κρασοπώληδες και άλλοι μικροέμποροι, οι οποίοι έφερναν με τα αμάξια τους και τα μουλάρια τους, κρασί για πώληση στην περιοχή Μόρφου. Εκτός από κρασί, οι αμαξάδες και οι μουλάρηδες πωλούσαν ή αντάλλασσαν με προϊόντα που παράγονταν στην Πεντάγυια, τα προϊόντα της Ορεινής Μαραθάσας όπως ξηροί καρποί, σταφίδα, σουτζούκος, σησαμόπιτες και γαλακτοκομικά προϊόντα. Επιστρέφοντας έπαιρναν προϊόντα όπως σιτάρι, κριθάρι, φασόλια, αλεύρι, πλιγούρι και βιοτεχνικά προϊόντα όπως πανέρια, τσέστους, φρουκάλια, ψαθιά και άλλα.
Παρόλο που με την κατασκευή του σιδηρόδρομου, που ξεκινούσε από την Ευρύχου και έφθανε στην Αμμόχωστο και την εισαγωγή αυτοκινήτων όλων των τύπων, τα περισσότερα Χάνια της Κύπρου άρχισαν να παρακμάζουν από τη δεκαετία του 1920. Το μεγάλο Χάνι του Χατζηκυριάκου στην Πεντάγυια, παρέμεινε σε λειτουργία μέχρι το 1957. Τα τελευταία χρόνια το Χάνι ήταν χώρος για στάβλισμα των αλόγων του γιατρού Rose και της μούλας του Δεσπότη Κερύνειας όταν λειτουργούσε στην Πεντάγυια. Επίσης στο Χάνι του Χατζηκυριάκου γίνονταν παραστάσεις από ξακουστούς καραγκιοζοπαίχτες και προβολές κινηματογραφικών έργων από κινητά συνεργεία.
